Worden de rechten van het kind nageleefd? Dat is de centrale vraag die de medewerkers van de juridische helpdesk van Defence for Children steeds weer stellen. Helaas is het antwoord steeds vaker: nee. Toch blijven de juristen onvermoeibaar strijden voor gerechtigheid. We spraken hierover met Juridisch Adviseur Martin Vegter en Ruzanna, jongerenambassadeur van Defence for Children Nederland.

Steeds krapper wonen

“Ik heb geen eigen kamer. Het is zo lastig om me te concentreren met mijn ouders en drie broers om me heen. Hoe kan ik dan mijn huiswerk maken?” Martin Vegter werkt al meer dan elf jaar bij Defence for Children Nederland als juridisch adviseur bij de helpdesk Migratie. Maar dit soort telefoontjes van kinderen grijpen hem nog steeds aan. “De situatie is de afgelopen jaren alleen maar verslechterd. De asielzoekerscentra zijn grootschaliger geworden en de mensen wonen steeds krapper. In gezinslocaties voor uitgeprocedeerde mensen leven gezinnen soms jarenlang dicht op elkaar.”

Opgroeien in een azc

Ruzanna (24) woonde in verschillende azc’s. Op haar dertiende vluchtte ze met haar moeder van Rusland naar Nederland. “Ik ben vaak verhuisd. Dat maakte me somber, angstig en wantrouwend. Ik voelde me niet compleet, alsof ik hier niet mocht zijn, terwijl ik gewoon naar school ging en probeerde mee te doen met mijn klasgenoten. Defence for Children Nederland heeft me in die tijd enorm geholpen, in juridisch opzicht, maar ook emotioneel. Ik kon met ze praten, voelde me begrepen en beschermd. Toen ik 18 werd en geen recht meer had op onderwijs, stonden ze ook voor me klaar. Ze schreven een brief aan de onderwijsinstelling en regelden binnen enkele weken alles, van de inschrijving tot het collegegeld.”

Gezin dreigt uitgezet te worden

Martin krijgt niet alleen vragen van advocaten en hulpverleners, maar ook direct van de mensen die zelf in gezinslocaties of asielzoekerscentra (azc’s) wonen. Hij behandelt vooral juridische kwesties, bijvoorbeeld als een gezin dreigt te worden uitgezet. “Kinderen in gezinslocaties hebben nachtmerries over de ‘busjes’ die mensen ophalen voor uitzetting. Onlangs werd een gezin met vier kinderen in zo’n bus naar detentiecentrum Zeist gebracht, het laatste station voor ze het land worden uitgezet. Ze woonden al zeven jaar in Nederland en de kinderen waren hier opgegroeid.”

Op het nippertje uitzetting tegenhouden

Soms heeft Martin maar een paar dagen om samen met de advocaat van het gezin te werken aan het tegenhouden van de uitzetting. “Als eerste moet ik alles helder krijgen. Ik vraag de juridische stukken op bij de advocaat en bespreek de strategie. Bij het gezin met de vier kinderen was het bijzonder hectisch. Op de dag van hun geplande uitzetting besloot de rechter een zitting te houden. De IND gaf aan dat de uitspraak vóór vertrek van het vliegtuig moest komen, anders konden ze de uitzetting niet meer tegenhouden. De vlucht stond gepland om even na zes uur ’s avonds. Uiteindelijk kwam de uitspraak rond vier uur, net op tijd om de uitzetting te stoppen.”

Beschermen ontwikkeling kinderen

Martin vindt het onbegrijpelijk dat kinderen die hier vrijwel hun hele leven hebben geleefd, worden uitgezet: “Kinderen uitzetten na een heel lang verblijf in Nederland is schadelijk voor hun ontwikkeling. Dat is meerdere keren bewezen door wetenschappelijk onderzoek. In het Kinderrechtenverdrag staat bovendien dat landen die dit verdrag hebben ondertekend verplicht zijn om de ontwikkeling van kinderen zo goed mogelijk te beschermen. Maar kinderen gedwongen terugsturen naar een land dat ze nauwelijks kennen, terwijl je weet dat dit slecht is voor hun ontwikkeling, is precies het tegenovergestelde.”

Laatste dag in Nederland

Zeven jaar lang leefde Ruzanna in onzekerheid, bang om ook naar het detentiecentrum gebracht te worden. “Als er iemand op school ontbrak, wist ik meteen wat er die ochtend was gebeurd. Je wordt altijd vroeg gewekt en voor een voldongen feit gesteld. Ik hoorde dat je, zodra dat busje komt, maar tien minuten hebt om je spullen te pakken. Elke dag vraag je je af: is dit mijn laatste dag in Nederland?” Toen ze twintig was kregen zij en haar moeder het verlossende bericht – eindelijk een verblijfsvergunning. “Eerst durfde ik het niet te geloven. Ik heb de brief waarin het werd aangekondigd wel zes keer gelezen.” Ze is nu jongerenambassadeur voor Defence for Children Nederland. “Ik wil het verschil maken voor kinderen die in moeilijke omstandigheden leven. Geen enkel kind zou in angst wakker mogen worden. Als je in een ander land terechtkomt, komt er enorm veel op je af. Volwassenen denken vaak dat kinderen niets begrijpen, maar ze hebben juist heel veel door.”

Geen uitweg

In het verleden was er soms nog een juridische uitweg, zoals bij Ruzanna, die uiteindelijk een verblijfsvergunning kreeg. Maar voor deze groep is die mogelijkheid er nu niet meer. Martin legt uit: “Kinderen raken geworteld in Nederland door te lange procedures en het feit dat de IND in beroep gaat na vrijwel iedere uitspraak van de rechtbank die positief uitpakt voor een kind. De overheid doet er alles aan om te voorkomen dat ouders verblijfsrechtelijke voordelen krijgen via hun kinderen. Daarom rekenen ze het gedrag van de ouders aan de kinderen toe en weigeren ze de kinderen een verblijfsstatus. Zelfs in de meest schrijnende gevallen, bijvoorbeeld als er medische problemen spelen. Het belang van het kind wordt niet meegenomen in de beslissingen. Als ik denk aan al die kinderen die hier al jaren wonen, soms wel 15 jaar… het is hartverscheurend.”

Wat doet Defence for Children nog meer?

Defence for Children Nederland zet zich al veertig jaar in voor de bescherming en bevordering van kinderrechten, zowel nationaal als internationaal. De organisatie komt op voor kinderen in kwetsbare situaties, met een focus op migratie, jeugdzorg en kindermisbruik. Naast directe hulp via hun kinderrechtenhelpdesk, waar kinderen en hun families juridische ondersteuning krijgen, strijden ze ook bij politiek Den Haag voor betere wetgeving en beleid. De kinderrechtenhelpdesk Migratie wordt mede mogelijk gemaakt door de steun van Adessium Foundation.