Beschermde zeegebieden (MPA’s) in de Middellandse Zee geven vissen, zeezoogdieren, koralen en zeegras de kans om terug te keren. Waarom zijn deze beschermde gebieden zo belangrijk voor het zeeleven? En hoe werken onze partnerorganisaties aan de uitbreiding ervan? Tijdens een bijeenkomst van de Med Sea Alliance spreken we met verschillende organisaties. “Op sommige plekken zijn zelfs weer walvissen gespot, terwijl ze daar jarenlang niet zijn gezien.”

Een zee vol leven

“Kijk, je ziet hier tientallen haaien zwemmen in de baai”, zegt Zafer Kızılkaya, directeur van de Turkse mariene natuurorganisatie Akdeniz Koruma Derneği, terwijl hij onderwaterbeelden laat zien. “Ze zijn teruggekomen en planten zich hier voort.” Waar eerst een lege zeebodem was, is nu een levendig ecosysteem ontstaan met zeegras, planten, vissen en zeezoogdieren. Dit gebied is nu een beschermd zeegebied, oftewel een Marine Protected Area (MPA). Wat vroeger een dor landschap van witte stenen was, is nu een groene onderwaterwereld vol leven. Zafer glimlacht: “Zelfs invasieve vissoorten worden nu weer door natuurlijke roofdieren in toom gehouden. Een prachtig voorbeeld van hoe veerkrachtig de zee is.”

Terug naar de tijd van onze voorouders

Voor de kust van Mallorca ligt het eiland Cabrera, een van de oudste beschermde zeegebieden in de Middellandse Zee. Pep Coll was in de jaren ’90 nauw betrokken bij het monitoren van de vispopulaties in dit gebied en heeft geholpen bij de oprichting van andere beschermde zeegebieden in de regio. Vandaag de dag houdt hij zich nog steeds bezig met visstanden in MPA’s voor de lokale overheid. “Cabrera heeft als voorbeeld gediend voor veel andere beschermde gebieden. In slechts zeven jaar is daar de biomassa, de hoeveelheid flora en fauna, vertienvoudigd. We moeten eigenlijk terug naar de vispopulaties van zo’n 70 jaar geleden, toen mijn grootvader hier nog viste. Meer MPA’s zoals Cabrera zijn dé oplossing. Ze bieden vissen en andere zeedieren de kans om zich te herstellen, wat niet alleen goed is voor de biodiversiteit, maar uiteindelijk ook voor de visserij. Daarom is het belangrijk om vissers te betrekken.”

Concrete voorbeelden maken het verschil

“Precies. Hele families en gemeenschappen zijn afhankelijk van de zee, zowel voor voedsel als hun inkomen”, reageert Mariagrazia Graziano, EU/Mediterranean Senior Manager bij Global Fishing Watch, op Pep’s verhaal. “Je kunt de bescherming van het zeeleven niet los zien van de mensen die ervan afhankelijk zijn.”

Global Fishing Watch gebruikt geavanceerde technologie om wereldwijd visserijactiviteiten in kaart te brengen. Ze geloven dat solide wetenschap en transparante data de sleutel zijn tot betere besluitvorming. Mariagrazia legt uit: “Kustgemeenschappen zijn moe van eindeloze discussies over mogelijke beschermde gebieden zonder dat er echt iets gebeurt. We hebben gemerkt dat het effectief is om dan met concrete voorbeelden te komen. Met interactieve kaarten laten we bijvoorbeeld zien waar mogelijk schadelijke of illegale visserij plaatsvindt en hoe dat de lokale, kleinschalige vissers benadeelt. Onze tools en data helpen gemeenschappen en beleidsmakers om betere bescherming te eisen en duurzamer beheer te ondersteunen.”

Duikers als ambassadeurs van de zee

Bij het opzetten van een MPA is het belangrijk om niet alleen de lokale vissers te betrekken, maar ook andere belanghebbenden, zoals duikers. “COVID was een keerpunt voor duikers. We merkten dat, doordat er minder boten, vissers en toeristen op zee waren, de vissen terugkwamen. Op sommige plekken werden zelfs weer walvissen gezien”, vertelt Ian Campbell van de PADI AWARE Foundation, die voortkomt uit de wereldwijde duikersorganisatie PADI.

“Dit veranderde de manier waarop onze gemeenschap naar de oceaan keek. Voorheen vroegen duikers elkaar: hoeveel duiken heb je al gemaakt? Nu vragen ze: wat heb jij gedaan om de oceaan te beschermen?”
Duikers spelen een belangrijke rol in het beschermen van de zee en sporen overheden aan om actie te ondernemen. “Wereldwijd zijn er zo’n 28 miljoen duikers aangesloten bij PADI. Door deze groep te mobiliseren, trekken we de aandacht van overheden – zeker omdat toerisme ook economische ontwikkeling met zich meebrengt.”

Economische voordelen van bescherming

“Geld speelt een grote rol bij de bescherming van de oceaan”, beaamt Aniol Esteban, directeur van Marilles Foundation. Wanneer hij met overheden spreekt, heeft hij altijd economische argumenten paraat. “Investeren in MPA’s loont. Marilles heeft hier onderzoek naar laten doen. Uit cijfers blijkt bijvoorbeeld dat voor elke euro die wordt geïnvesteerd in het beschermde gebied Llevant bij Mallorca, het tienvoudige terugvloeit naar de lokale economie en gemeenschap. Alleen al de recreatieve voordelen zijn indrukwekkend, met een opbrengst van meer dan 3 miljoen euro per jaar. Lokale vissers profiteren ook, omdat vispopulaties sneller herstellen binnen en rondom strikt beschermde zones.”

Aniol is optimistisch, maar erkent dat er nog veel werk aan de winkel is. “Rond de Balearen is ongeveer 20 procent van de zee beschermd, maar slechts 0,07 procent is strikt beschermd, dus volledig gesloten voor visserij. Volgens VN-doelen moet in 2030 ten minste 30 procent van de zee beschermd zijn, waarvan minimaal 10 procent strikt beschermd. En bedenk dat de situatie hier relatief goed is – de Balearen zijn de beste leerling in een falende klas.”

Samenwerken in de Med Sea Alliance

Akdeniz Koruma Derneği, Global Fishing Watch, PADI AWARE Foundation en Marilles Foundation zijn allemaal lid van de Med Sea Alliance, een coalitie van bijna 20 organisaties die zich inzetten voor het behoud van de Middellandse Zee. Een van hun belangrijkste doelen is het behalen van een cruciale VN-doelstelling: in 2030 moet 30 procent van de oceaan beschermd zijn, met beperkingen op schadelijke visserij, scheepvaartroutes en offshore windparken. Binnen die 30 procent moet minstens 10 procent strikt beschermd zijn, zonder menselijke activiteiten.

In de Middellandse Zee is er nog een lange weg te gaan om deze doelen te bereiken. De leden van de Med Sea Alliance bundelen hun krachten om wetenschappelijk en economisch bewijs te verzamelen, te pleiten voor sterkere bescherming en samen te werken met lokale, regionale en nationale overheden, evenals internationale organisaties zoals de Algemene Visserijcommissie voor de Middellandse Zee (GFCM). Hun gezamenlijke missie: een uitgebreid, goed verbonden netwerk van beschermde zeegebieden realiseren.