We ontmoeten elkaar in het hart van Brussel, in een kantoor dat bruist van de energie. Zo’n acht jonge mensen zijn hard aan het werk om meer transparantie en minder corruptie bij beleidsvorming in Europa te bevorderen. De rest van het vijftien medewerkers tellende team is druk met lobbymeetings bij de Europese instellingen.

TI EU heeft een kantoor op een steenworp afstand van het hoofddoel van de organisatie: de Europese Commissie, de Raad, het Parlement en de andere Europese instellingen. We praten met Carl Dolan, tot vorig jaar directeur van TI EU, en Michiel van Hulten, die het overnam van Carl. Het is een paar maanden geleden dat Carl aftrad en het personeel verwelkomt hem met omhelzingen voordat we ons terug kunnen trekken in een rustige kamer voor ons gesprek.

Persoonlijke motivatie

Carl is van Ierse origine, iets dat hem enorm heeft beïnvloed in de keuze voor het werk dat hij nu doet. Vooral de manier waarop opeenvolgende financiële crises (zoals de eurocrisis) de Republiek troffen, motiveerde hem om zijn blik op politieke besluitvorming en beleid te richten. ‘Mensen werden hard getroffen door bezuinigingen. Voor hen was de financiële crisis geen abstract iets, maar de dagelijkse realiteit’.

‘Deze financiële crises impliceerden een onrecht waarvan ik, toen ik studeerde, nooit had gedacht dat ik dat zou meemaken. Europeanen uit de middenklasse werden plotseling geconfronteerd met een toekomst waarin men waarschijnlijk niet de levensstijl, het inkomen en de zekerheid zou krijgen die hun ouders hadden.

‘Als je met burgers praat, is hun vraag vooral wie beslist wat en wat gebeurt er als de verkeerde beslissingen worden genomen.’

Voor veel mensen, waaronder ikzelf, was het de eerste keer dat we vragen stelden bij de Europese instellingen en hun werkwijze. Als je met burgers praat, is hun vraag vooral wie beslist wat en wat gebeurt er als de verkeerde beslissingen worden genomen. Dat is een heel concrete vraag en wij proberen antwoorden op deze vragen inzichtelijk te maken. Dat is het deel van ons werk dat gericht is op verantwoording.’

Michiel gelooft sterk in Europa als een politiek project. En om dat project te laten slagen, zijn geloofwaardige instellingen nodig die legitimiteit hebben in de ogen van het publiek. ‘De instellingen hebben alleen legitimiteit als ze de hoogste normen van integriteit en verantwoording hanteren. Ik heb de strijd voor politieke integriteit binnen de instellingen altijd gezien als een manier om ze sterker, geloofwaardiger en uiteindelijk effectiever te maken voor de Europese burgers. Als TI EU zijn we politiek neutraal, noch links noch rechts, maar we willen de beleidsvorming geloofwaardig en effectief en in het belang van het publiek maken. Dat is de motor van ons politieke integriteitswerk.’

Communicatie

Een belangrijke uitdaging voor TI EU is om kritisch te kunnen zijn op de instellingen zonder de politieke steun voor het Europese project te ondermijnen. ‘Om de instellingen te saneren en ervoor te zorgen dat ze goed werken, moet je ze vaak bekritiseren. Men kan dat echter interpreteren als een aanval op het Europese project. Hier moet je heel voorzichtig navigeren’, zegt Michiel.

‘Communicatie is een uitdaging.’

Carl bevestigt: ‘Communicatie is een uitdaging. Eén van de meest effectieve tools in de toolbox is de mogelijkheid om met kritiek naar buiten te treden, maar je moet heel voorzichtig zijn in hoe je dit inzet. Het is een veel voorkomend dilemma voor anti-corruptiewerk: elke keer dat een schandaal, of zelfs een fout, publiek wordt, schaadt dat het geloof in democratie.’

Resultaten

Terugblikkend zijn er enkele goede resultaten te benoemen. Volgens Michiel heeft de Commissie de manier waarop ze werkt echt veranderd, hoewel het nog verre van perfect is. ‘Er is meer introspectie over betere regelgeving en men is kritischer over wat voor soort wetten er worden aangenomen, hoe ze aangenomen worden en welke impact ze hebben. Die kritische zelfreflectie was zo’n twintig jaar geleden vrijwel helemaal afwezig.’

En het werk van TI EU heeft ook tot andere resultaten geleid: er is nieuwe wetgeving geïntroduceerd die de olie- en gasindustrie verplicht om hun betalingen aan regeringen over de hele wereld te publiceren en de EU heeft een richtlijn aangenomen die klokkenluiders beschermt tegen wraak en vergelding. Er is ook wetgeving ingevoerd om het witwassen van geld te bestrijden en opener en transparanter te zijn over lobby. Meer in het algemeen staan kwesties van politieke integriteit bovenaan de agenda. Twintig jaar geleden speelde dit niet echt een rol, maar nu wordt dat als een belangrijk probleem beschouwd.

Resultaten

Terugblikkend zijn er enkele goede resultaten te benoemen. Volgens Michiel heeft de Commissie de manier waarop ze werkt echt veranderd, hoewel het nog verre van perfect is. ‘Er is meer introspectie over betere regelgeving en men is kritischer over wat voor soort wetten er worden aangenomen, hoe ze aangenomen worden en welke impact ze hebben. Die kritische zelfreflectie was zo’n twintig jaar geleden vrijwel helemaal afwezig.’

En het werk van TI EU heeft ook tot andere resultaten geleid: er is nieuwe wetgeving geïntroduceerd die de olie- en gasindustrie verplicht om hun betalingen aan regeringen over de hele wereld te publiceren en de EU heeft een richtlijn aangenomen die klokkenluiders beschermt tegen wraak en vergelding. Er is ook wetgeving ingevoerd om het witwassen van geld te bestrijden en opener en transparanter te zijn over lobby. Meer in het algemeen staan kwesties van politieke integriteit bovenaan de agenda. Twintig jaar geleden speelde dit niet echt een rol, maar nu wordt dat als een belangrijk probleem beschouwd.

Donorrelaties

Het gesprek gaat over het werken met financiers. ‘Voor ons’, zegt Carl, ‘ligt de ondersteuning van Adessium aan de basis van wat TI EU heeft bereikt. Het is van groot belang dat de ondersteuning door Adessium institutioneel is. Zo zijn we beter in staat om te plannen en zijn we flexibeler om in te spelen op veranderende kansen. Voor verandering op de lange termijn is dit soort financiering cruciaal. Dit vereist uiteraard een belangrijke basis van vertrouwen, en bij Adessium is het vertrouwen er altijd.’

Adessium’s constructieve en neutrale betrokkenheid is nuttig. Een voorbeeld hiervan is het advies van Adessium om de communicatie van TI EU te versterken, waarvoor Adessium additionele ondersteuning bood. Bovendien heeft Adessium een breder perspectief op andere begunstigden. Dat kan zelfs wel wat meer ontwikkeld worden, zegt Carl: ‘Omdat je deze brede ervaring hebt met diverse organisaties in je blikveld die aan dezelfde kwesties werken, kun je een rol spelen in het samenbrengen van organisaties en coöperatie bevorderen.’

Vooruitkijkend

Ondanks de vooruitgang die is geboekt, is er nog veel werk te doen voor TI EU: ‘We moeten de groeiende invloed van geld in de politiek aanpakken’, zegt Michiel. ‘Omdat dit een relatief nieuwe kwestie is, zijn er nog geen mechanismen om deze invloed te stoppen of te reguleren. Als TI EU en TI wereldwijd moeten we grip gaan krijgen op dit proces en kijken in hoeverre het mogelijk is om deze ontwikkelingen te reguleren.’

Carl heeft vertrouwen in de toekomst. ‘Michiel heeft precies de ervaring die de organisatie nu nodig heeft om TI EU naar een hoger niveau te tillen.’ Michiel voegt eraan toe dat één van de grote bijdragen van Carl het ervaren en zelfverzekerde team is waarop TI EU nu kan voortbouwen om te werken aan de komende uitdagingen. Met deze positieve kijk op de toekomst sluiten we dit boeiende gesprek af en wandelen we naar buiten, tussen de gebouwen en kantoren van de Europese instellingen die zo nauw worden gevolgd door TI EU.