Op de gevel van de Pauluskerk in Rotterdam staat ‘Overwin het kwade door het goede’, en binnenin het gebouw wordt de daad bij het woord gevoegd. Al sinds de vroege jaren tachtig ontvangt men hier dak- en thuislozen, vluchtelingen en ongedocumenteerden. Vandaag de dag kent Rotterdam naar schatting zo’n 4000 dak- en thuislozen; de stad heeft moeite om hen op te vangen. Sommigen slapen nu op sobere matjes in de kerkruimte van de Pauluskerk. In de centrale hal van de Pauluskerk drinkt een groepje mensen samen koffie, een eindje verderop leggen een paar mannen een kaartje. Hier ontmoeten we dominee Dick Couvée en Hanny de Kruijf. Zij zetten zich beiden al decennia lang in voor kwetsbare Rotterdammers en hebben een vooraanstaande rol in de Pauluskerk.

In de centrale hal van de Pauluskerk drinkt een groepje mensen samen koffie, een eindje verderop leggen een paar mannen een kaartje. Hier ontmoeten we dominee Dick Couvée en Hanny de Kruijf. Zij zetten zich beiden al decennia lang in voor kwetsbare Rotterdammers en hebben een vooraanstaande rol in de Pauluskerk.

Motivatie

Hanny is al sinds de vroege jaren tachtig bij de Pauluskerk betrokken. Ze begon er als een sociaal bewogen vrijwilliger. ‘Ik wilde kennismaken met wat er in deze kerk gebeurde. Als 22-jarige was ik meer dan fulltime hier aan het werk’. In die periode was ze ook al in contact met vluchtelingen: ‘Ik heb toen iemand in huis genomen, nadat er een verbouwing plaatsvond in een pand waar veel vluchtelingen woonden.’
Dick is naast theoloog ook jurist. Hij begon ooit als ambtenaar bij een ministerie omdat hij ‘wilde werken voor de publieke zaak’. Het groeiende marktdenken daar paste hem echter niet. ‘Ik was vaak boos dat er mensen zijn die lang aan de verkeerde kant van de samenleving zitten. Dat heb ik nooit kunnen verdragen. Dat heeft te maken met mijn geloof, en mijn vertaling daarvan naar het predikantschap. Die boosheid wilde ik omzetten naar iets constructiefs voor de samenleving en de kerk.’

‘Wij vangen deze mensen op, maar proberen ook de overheid te wijzen op haar verantwoordelijkheid.’

Voor wie Het werk van de Pauluskerk is geworteld in de praktijk en beweegt mee met de actualiteit. In de jaren ‘80 en ‘90 waren het vooral daklozen en drugsverslaafden die opvang vonden bij de Pauluskerk. In de jaren na het aantreden van Dick in 2012 was er een groep van naar schatting 20.000 ongedocumenteerden in Rotterdam die aan hun lot werd overgelaten. Zij kwamen vooral naar de Pauluskerk. Uit die tijd stamt het eerste contact met Adessium. Dick wijst op de koppeling tussen de praktische hulpverlening en de lobby: ‘Wij vangen deze mensen op, maar proberen ook de overheid te wijzen op haar verantwoordelijkheid.’

Adessium ondersteunt de Pauluskerk sinds 2013. Dick en Hanny constateren dat het belang van het werk van de Pauluskerk groter is geworden naarmate de overheid zich verder terugtrekt en de grenzen voor migranten en vluchtelingen sluit. ‘Iedereen binnenlaten is niet goed voor het land en ook niet voor de mensen zelf. Maar de beperkingen zijn wel erg groot geworden.’ En daar komen nieuwe problemen bij: een ineffectief terugkeerbeleid en een detentiebeleid dat op gespannen voet staat met de beginselen van de rechtsstaat. Ze vertellen dat zelfs mensen die dringend medische zorg nodig hebben, het land worden uitgezet. De overheid en de ambtenarij laten zich wat dat betreft ook leiden door een breder maatschappelijk sentiment, waarin minder tolerantie is voor vluchtelingen en migranten. Dick: ‘We mogen onze ogen niet sluiten als we zien dat wetten en regelgeving steeds dezelfde groepen mensen in de problemen helpen.’

Resultaten

Mede door deze maatschappelijke acties van de Pauluskerk kwam er in 2015 de Bed-Bad-Brood regeling, gevolgd door de Landelijke Vreemdelingen Voorziening. Dit is een sobere opvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers en ongedocumenteerden. Zij krijgen nachtopvang, kleding, sanitaire voorzieningen, ontbijt en een avondmaaltijd. Vanuit de lokale praktijk wordt naar duurzame oplossingen gezocht voor de meest kwetsbare groep onder de mensen zonder verblijfspapieren. De Pauluskerk heeft besloten om, ondanks gerechtvaardigde aarzeling, constructief hieraan mee te werken.

‘Als je met de poten in de modder staat, heb je het recht en de plicht om te zeggen hoe het anders kan en moet.’

Lobby

Dick en Hanny hebben de vaste overtuiging dat lobby en politieke beïnvloeding vooral effectief zijn als die plaatsvinden vanuit de praktijk van de opvang. ‘Als je met de poten in de modder staat, heb je het recht en de plicht om te zeggen hoe het anders kan en moet. Want dan heb je een helder beeld van de problemen waar mensen in de opvang tegenaan lopen en kom je ook tot veel ideeën over maatschappelijke en juridische oplossingen die de individuele problematiek kunnen overstijgen.’
Op onze vraag waar de lichtpuntjes zitten blijft het even stil. Hanny: ‘Vroeger kreeg iemand nog wel eens een verblijfsvergunning, dat gebeurt bijna niet meer. Je kunt nu heel weinig perspectief bieden en dat is voor de mensen zelf en de hulpverleners heel moeilijk. Het gaat niet alleen om blijven in Nederland, we kijken altijd ook naar de mogelijkheden van terugkeer. Want terugkeer met opgeheven hoofd is soms beter dan hier in de marge leven. Maar vaak is dat niet mogelijk voor de mensen.’

Samenwerking Adessium

Dick en Hanny zijn blij met de samenwerking met Adessium. Het wordt gewaardeerd dat Adessium zich voor meerdere jaren aan de Pauluskerk heeft verbonden. Er zijn niet zoveel fondsen die op dit thema werken en inkomsten uit kerkelijke hoek lopen terug. Ook de grote inhoudelijke betrokkenheid van Adessium wordt zeer op prijs gesteld, vooral omdat ze nooit het gevoel hebben dat Adessium de regie wil nemen. Dick: ‘Ik voel een echte betrokkenheid en persoonlijke inzet bij de problematiek waar wij mee bezig zijn. Jullie zijn steeds systematischer na gaan denken hoe je als fonds hiermee bezig wilt zijn.’

Pensioen

Binnenkort zal Dick met pensioen gaan. Dat wordt voor alle betrokkenen een moeilijk afscheid, na alles wat hij tot dusver heeft betekend. Als we Dick vragen hoe hij na zijn afscheid herinnerd wil worden zegt hij na een moment van stilte: ‘Het gaat niet om mij. Ik heb me dienstbaar willen maken aan het geheel. Mijn afscheid zou ik willen gebruiken om nog eens heel nadrukkelijk in de stad Rotterdam neer te zetten wat er aan de onderkant aan de hand is, hoe dat komt, wat dat betekent voor mensen en wat we daaraan kunnen doen.’