Het begon in 2015 met drie busjes vol met eerste levensbehoeften voor de mensen die in bootjes aankwamen op Lesbos. Inmiddels is Movement On The Ground een gevestigde naam in de Griekse kampen. Sinds deze zomer is de organisatie ook actief in Nederland. “We willen ervoor zorgen dat de mensen die uit Ter Apel komen, opgevangen worden in een menswaardige omgeving.”

Geen zielige mensen

“Veertig vrijwilligers, allemaal bewoners uit het kamp op Lesbos, stonden klaar om een zonnepaneelsysteem op te zetten. We legden uit wat er allemaal moest gebeuren, totdat een kampbewoner ons onderbrak: hij was engineer en hij had misschien wel wat ideeën om het nog beter aan te pakken. Fantastisch, want uiteindelijk bespaarde hij ons veel geld én tijd!” Mede-oprichter Adil Izemrane hoeft niet lang na te denken over wat de aanpak van Movement On The Ground (MOTG) kenmerkt. Het zijn voorbeelden zoals die van de engineer. Zelfs in chaotische, mensonterende omstandigheden is het belangrijk om het potentieel van mensen te zien en te benutten. “Al in de begintijd van MOTG kwamen we er al snel achter: dit zijn geen zielige, behoeftige mensen die we in een tent moeten laten wachten totdat hun nummer voor de asielprocedure wordt omgeroepen. Dit zijn trotse mensen die willen werken aan de leefbaarheid van hun omgeving.”

Een ecosysteem

Lesbos is de plek waar MOTG in 2015 is begonnen en waar de organisatie wil laten zien dat het anders en beter kan. Het oorspronkelijke kamp Kara Tepe, tot ‘CampUs’ getransformeerd door MOTG samen met bewoners, is inmiddels ontmanteld. Adil: “In het nieuwe kamp op Lesbos zijn nu alweer 130 vrijwilligers van MOTG actief, ongeveer 15 procent van de populatie doet iets voor hun omgeving.” Dat varieert van de aanleg van speelplaatsen, sport-en-spelactiviteiten organiseren, een koffietentje en computerlokaal opzetten, tot eten distribueren en het managen van de sanitaire voorzieningen. In de filosofie van MOTG zorgen ze zo samen voor de verandering ‘From Camp to CampUs’. Adil: “Met z’n allen co-creëeren we een ecosysteem, niet met alleen met de bewoners maar vooral ook met andere ngo’s, UN-organisaties en het kampmanagement.”

Dubbele hekken en prikkeldraad

Het opvangkamp op Samos ligt in een kale vlakte en is opgezet met veel geld van de Europese Commissie. Adil: “Het is een closed control facility met dubbele hekken en prikkeldraad, in een afgelegen gebied. Dit ligt heel ver van hoe wij humane opvang zien. We waren aanvankelijk ook bang dat mensen hier gevangen zouden komen te zitten, maar dat bleek niet het geval te zijn. In september is dit kamp alweer een jaar open. Van de 1000 bewoners zijn ruim 40 actief als onze vrijwilligers. Zelfs hier, in een semi-gesloten opvang, blijkt het mogelijk te zijn om een CampUs-omgeving te co-creëren. Hoewel de Grieken een stringent asielbeleid voeren, krijgt MOTG de ruimte om onze programma’s en activiteiten uit te voeren.” Materialen worden lokaal ingekocht, Griekse aannemers komen uit de lokale omgeving en zelfs de lokale bevolking kan gebruikmaken van de community centre. Adil benadrukt: “We zijn hier niet alleen voor de vluchtelingen, we zijn hier voor het hele eiland, inclusief de behoeftes van de lokale Griekse bevolking.”

Anticiperen

De situatie in de kampen op Lesbos, Samos en Chios, waar MOTG werkt, is beduidend anders dan zeven jaar geleden. Zo leven in het kamp op Lesbos nu rond de 1500 mensen, niet 25.000, zoals op het hoogtepunt van de vluchtelingenpopulatie. Adil: “Lesbos zal altijd een point of entry zijn voor mensen die veiligheid zoeken. Daar moeten we ons duurzaam op voorbereiden, door een eerlijk en humaan asielsysteem op te tuigen. We pleiten daarom ook op Europees niveau voor een beter systeem, door wat wij de afgelopen jaren on the ground hebben bereikt voor het voetlicht te brengen bij de beleidsmakers in Brussel. MOTG bereikt zoveel met zo weinig middelen, maar wel met een humane mindset.”

CampUs naar Nederland

MOTG wil de CampUs-aanpak delen met andere landen dan Griekenland. Zoals in Polen, maar ook Nederland. “Begin juli zijn we van start gegaan in asielzoekerscentrum Cranendonck, naast het dorpje Budel. Dit azc is een zogenoemd ‘overloopcentrum’ van aanmeldcentrum Ter Apel. Je kunt je namelijk hier ook registreren. We willen ervoor zorgen dat de mensen die uit Ter Apel komen, opgevangen worden in een menswaardige omgeving.” MOTG is met het azc-management overeengekomen om een pilotprogramma te starten. “Daarna hebben we met de bewoners gesproken en bijeenkomsten georganiseerd om te horen wat de behoeften zijn en wat er speelt. Zo werken we altijd, we inventariseren eerst de grootste noden. In dit geval waren de gebrekkige hygiëne en mogelijkheden om zelf te kunnen koken de belangrijkste aandachtspunten. De keukens konden namelijk vanwege capaciteitsgebrek niet schoongehouden worden. We hebben samen met het COA-management voor alle middelen gezorgd om de omgeving schoon te houden: vuilniszakken, grijpers, handschoenen, schoonmaakmiddelen. We begonnen zelf, met een klein groepje vrijwilligers. Daardoor raakten de bewoners gemotiveerd om ook de handen uit de mouwen steken. Al een paar weken later liepen ruim vijftig vrijwilligers rond met een t-shirt van MOTG en COA.”

Geen rocket science

In het azc was een kledingwinkeltje opgezet, maar dat was onbemand. “Omdat veel mensen aangaven met slechts een paar kledingstukken te zijn gevlucht, leek het ons goed om de kleding te sorteren en uit te delen. Zes vrouwen uit Syrië riepen meteen: ‘Wij hebben in de textiel gewerkt, laat dat maar aan ons over!’ Het personeel van het COA loopt over en komt niet altijd toe aan dit soort activiteiten, omdat ze de dagelijkse problemen moeten oplossen. Onze aanpak is geen rocket science, het draait om de mindset en de positieve en pragmatische instelling van onze medewerkers en de bewoners. We beloven geen gouden bergen maar zeggen: als we het samen doen, komen we er wel.”